_edited_p.png)
Girişimci Elon Musk’ın kurduğu özel uzay şirketi SpaceX, Dragon ve Crew Dragon uzay araçlarını yörüngeye yollarak, özel olarak finanse edilen uzay yolculuğu tarihinde bir ilke imza attı. Spacex'in uzaya astronot taşımak için tasarladığı uzay aracı Crew Dragon, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun vermiş olduğu (ISS) ilk test görevini Mart 2019’da gerçekleştirdi. Dragon kargo uzay aracı 2012 yılında ISS’e yanaşan ilk özel uzay aracı olarak tarihe geçmişti. O zamandan beri Dragon, NASA ile yapılan ticari anlaşmalar kapsamında ISS'e kargo taşımaya devam ediyordu.
2020 yazında iki NASA astronotunu Crew Dragon uzay aracı ile ISS’e gönderen SpaceX, insanlı bir uzay aracını yörüngeye gönderen ilk özel uzay taşımacılığı şirketi unvanının sahibi oldu. Uzay istasyonuna varmak için 30 Mayıs 2020'de Dünya’dan ayrılan Doug Hurley ve Bob Behnken 2 Ağustos 2020'de evlerine döndüler.
Dragon Mürettebatı
SpaceX, 2019 yazından itibaren Amerika yapımı uzay aracıyla astronotları uzaya göndermeyi hedefleyen Ticari Mürettebat Programı'nın son aşamalarından biri için 2014 yılında NASA'dan 2,6 milyar dolar ödenek aldı. (NASA Boeing'e CST-100 Starliner modülünü geliştirmesi için 4,2 milyar dolar vermişti.) SpaceX, Crew Dragon kapsülü 2 Mart 2019’da iki kademeli Falcon 9 roketiyle ISS’ye başarılı bir şekilde iniş gerçekleştirdi. 3 Mart günü ISS’ye kenetlenen uzay aracı 8 Mart’ta dünyaya döndü.
Altı günlük uçuşun mürettebatsız olmasına rağmen uzay aracının içinde Ripley adında sensörlü bir astronot maketi bulunmaktaydı. Maket, bir sonraki görevde yer alacak canlı astronotların, Crew Dragon kapsülünde tecrübe edecekleri şeylerle ilgili bir dizi bilgi kaydetti. Uzay aracında ayrıca son dakikada kokpite atılmış pelüş dünya oyuncağı olan bir "yerçekimi göstergesi" de bulunmaktaydı. Uzay aracı mikro yerçekimi alanına girdiğinde oyuncak kabinde süzülmeye başladı.
2014 yılında SpaceX, insanlı uzay aracının tasarımını büyük bir heyecanla yayınladı. Bu yeni araç aslında SpaceX'in robotik Dragon uzay aracının değiştirilmiş bir versiyonuydu. Crew Dragon içerisinde bir yaşam destek sistemi, acil kaçış sistemi, dokunmatik ekranlı görüntüleme, pencereler ve diğer yolcu ekipmanlarını içeren yedi astronot taşıma kapasiteli bir uzay aracıdır. Yeni aracın başka bir değişikliği de vardı. Dragon kargo aracı insanlı yörünge laboratuvarına büyük robot koluyla kenetlenirken; Crew Dragon dışardan müdahale gerekmeden ISS’ye kenetleniyordu.
Dragon’un gelişimi
SpaceX'in kurucusu Elon Musk, aracının ismini 1960'larda Peter, Paul ve Mary adlı müzik grubunun "Puff, The Magic Dragon" şarkısından ilham alarak verdiğini söyledi. Musk, bu ismi seçmesinin nedeninin eleştirmenler tarafından SpaceX planının imkânsız görülmesine bağladı. Musk ve SpaceX, hafif Falcon 1 ve ağır yük Falcon 9 roketlerini halka açık bir şekilde geliştirdiği için Dragon'un ilk 18 aylık gelişimini gizli tutmuştu. SpaceX’in NASA'nın Ticari Yörünge Ulaşım Hizmetleri (COTS) tanıtım programı için bir teklif sunmasının ardından projeyle ilgili haberler Mart 2006'da kamuoyuna duyuruldu. NASA, SpaceX'in teklifini Ağustos 2006'da kabul etti. SpaceX başlangıçta yaklaşık 278 milyon dolarlık bir sözleşme teklifi aldı, daha sonra diğer aşamaların tamamlanmasıyla sözleşme teklifi 396.000.000 $’a kadar çıktı.
SpaceX, Dragon uzay aracını hala geliştirilme aşamasında olan üç Falcon 9 roket uçuşunda uçurmayı önermişti. O zamanlar SpaceX bu uçuşları 2008-09 döneminde gerçekleştirmeyi planlıyordu, ancak tasarım, onay ve diğer aşamalar beklenenden daha uzun sürdü.
Dragon, Ekim 2007'de, NASA'nın kritik tasarım incelemesinden geçer not aldığında uzay aracının formu belirlenmiş ve önemli bir aşama geride bırakılmıştı. Ertesi ay SpaceX, Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonu’nda fırlatma rampasının temelini attı.
Uçuş Heyecanı
Dragon geliştikçe NASA fon teklifini artırdı ve Nisan 2008'de SpaceX’e bir fırlatma hizmetleri sözleşmesi teklifi verdi. "Belirsiz teslimat/belirsiz kalite" olarak adlandırılan anlaşma, NASA'nın SpaceX'e Aralık 2012'ye kadar 20.000 ila 1 milyar dolar arasında fırlatma siparişi vermesine olanak sağladı.
Sonra büyük bir gelişme yaşandı. NASA, Aralık 2008'de ISS'ye kargo ikmali için SpaceX'in Falcon 9 Dragon takımını seçti. Sözleşme, hizmetleri 3,1 milyar dolara kadar genişletme seçeneğiyle asgari 1,6 milyar dolar olarak imzalandı. Musk, NASA'nın uzay mekiği programının emekliye ayrılması nedeniyle bunun SpaceX için “ağır bir sorumluluk" olduğunu belirtti.
SpaceX, Kasım 2009'da STS-129 mekiği uçuşuna iletişim donanımı yerleştirerek gelecekte istasyona gerçekleşecek uçuşların önünü açmış oldu. Şirket uçuşunu gerçekleştirdi. Dragon uzay aracının mürettebatında öncelikli görevi uzaya yolculuk sırasında veri aktarmak olan bir "yeterlilik birimi" de vardı.
Test ünitesinin başarılı uçuşu sonrası, SpaceX tüm dikkatini gerçek Dragon’u Falcon 9 ile yörüngeye göndermeye verdi. Gerçek Dragon uzay aracının ilk test uçuşu 8 Aralık 2010’da gerçekleştirildi. Görev başarıyla sonuçlandı ve özel, insansız bir uzay kapsülü ilk kez dünyaya hasarsız şekilde geri döndü.
Kenetlenmek
SpaceX, Mayıs 2012'de tüm dünyanın gözü önünde istasyona ilk kargo tanıtım uçuşunu göndermeye hazırlandı. Motorlardan birinde bir sorun tespit edilince uçuş iptal edildi, ancak uzay aracı birkaç gün gecikmeyle 22 Mayıs'ta yörüngeden çıkmayı başardı.
Üç gün sonra Dragon, ISS'ye son yaklaşma manevrasını yaptı. Uzay aracında lazer mesafe değerlendirme sistemi ile ilgili bazı sorunlar yaşandı. Lazer ışınları "yanlış yöne nişan aldı” ve sinyaller istasyonun yanlış kısmına gönderildi. Daha sonra SpaceX denetleyicileri Dragon'un görüş açısını daralttı ve yanaşma manevrası devam etti.
Dragon'un ilk resmi ikmal görevi Ekim 2012'de gerçekleşti. Uzay aracı güvenli bir şekilde yörüngeye girerken uçuşu sırasında Falcon 9’un roket motorlarından birinde bir sorun yaşadı. SpaceX, roketin yörüngesini ayarlayarak Dragon'u doğru yola soktu. Dragon istasyona yanaştı ve birkaç hafta sonra Kaliforniya yakınlarında Pasifik Okyanusu’na başarılı bir iniş gerçekleştirdi.
2015 yılında bir Falcon 9 roketi, Dragon uzay aracını ISS'ye taşırken uzay aracı kayboldu ve bir patlamaya yol açtı. SpaceX başarısız olan görevin altında yatan sorunu araştırırken uzay istasyonu uçuşları birkaç ay ertelendi. Kargo seferleri 2016 yılında yeniden başladı ancak aynı yıl fırlatma rampasında bir Falcon 9 patladı ve uçuşlar bir kez daha 2017'ye kadar ertelendi.
SpaceX, Ocak 2016'da NASA'yla ticari ikmal sözleşmesi imzalayan üç şirketten biriydi. SpaceX, Sierra Nevada Corp. ve Orbital ATK arasında yapılan sözleşmelerin değeri 14 milyar dolara kadar çıkmaktadır. Ayrıca NASA Şubat 2016’da, SpaceX'te de olduğu gibi, daha fazla uzay istasyonu kargo görevine düzenli olarak ödenek sağlamaktadır.
Dragon uzay aracını diğer ISS uzay araçlarından ayıran bir diğer özellik de hassas kargo sayesinde yörüngeye yeniden girişte sağlam kalabilmesidir. NASA, Dragon uzay aracını genellikle uzay istasyonundaki astronotların kan ve idrar tahlillerini yapmak gibi yaşam bilimleri deneyleri için kullanıyordu. Örnekler uzay aracında donduruluyor ve ana karaya döndükten sonra da hızlıca toplanıyordu. Dragon uzay aracı ISS’de yapılacak olan biyolojik deneyler için canlı varlıkları da taşıyabiliyordu.
Çevirmen: Bengisu Gülüm Sert
Editör: Begüm Gür