_edited_p.png)
Scopes Monkey Duruşması olarak da bilinen Scopes Davası, 1925 yılında, öğretilmesi kanunen yasaklanan “evrim” konusunu öğrencilerine anlatması sebebiyle Tennessee’de bir devlet okulunda fen bilgisi öğretmeni olarak çalışan John Scopes’un yargılandığı, hukuk tarihine geçmiş bir davadır. Davada, dönemin en tanınmış hatiplerinden William Jennings ve Clarence Darrow karşıt avukatlar olarak yer aldı. Dava, tasarının anayasaya uygun olmadığını iddia etme, Darwin Evrim Teorisi’nin meşruiyetini kamuoyu önünde savunma ve Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği'nin (ACLU) profilini geliştirme açısından bir fırsat olarak görüldü.
Butler yasası
Charles Darwin ve diğer birçok ismin savunduğu Evrim Teorisi, 20. yüzyıl dahil olmak üzere uzun yıllar tartışılan bir kavram olmuştur. Tennessee'deki evrim karşıtı hareketler, John W. Butler’ın 1925'te Tennessee Temsilciler Meclisi’ne evrimi kabahat olarak kabul eden bir yasa tasarısı sunması ile amacına ulaşmıştı. Butler yasası, altı gün sonra hiçbir değişikliğe uğramadan çoğunluğun oy birliğiyle kabul edildi. ACLU, tasarının kabul haberini alır almaz Butler Yasası'na karşı çıkmak için bir basın bildirisi yayınladı.
John Scopes
Scopes Monkey Duruşması, Dayton Tennessee kasabasını tanıtmak amacıyla başlamıştı. Yerli bir iş adamı, gazetelerin şehir hakkında yazmalarını sağlamak için ASÖB’ü kullanmayı teklif etmek üzere bir avukat ve okul müdürüyle görüştü. Görüşme yapan grup, bir devlet lisesinde fen öğretmeni olarak çalışan John Scopes’u cezalandırmak için evrim konusunu öğrettiğini kabul edip etmediğini sordu. Scopes, konuyu tam olarak öğrettiğinden emin olmadığını ancak evrimin geçtiği konulardan bahsettiğinden emin olduğunu söyledi. Scopes, evrime inandığını ancak öğrencilerine biyoloji değil, fizik ve matematik öğrettiğini söyledi.
Ertesi gün gazetelerde Scopes'un Butler Yasası'nı ihlal etmekle suçlandığı haberi yayıldı ve kasaba, ASÖB’e hizmetlerinden faydalanmak için telgraf çekti. Bunun üzerine Tennessee basını kasabayı, tanıtım amaçlı duruşma düzenlemekle itham ederek suçlamada bulundu.
William Jennings Bryan
9 Mayıs 1925'te gerçekleşen ön duruşmada Scopes, büyük jürinin karşısına çıkarılarak resmi olarak yargılandı, ancak kefalet talep edilmeden serbest bırakıldı. Üç kez başkan adayı olan William Jennings Bryan, iddia makamını savunmak için gönüllü oldu. Bryan, evrimin öğretilmesi konusunda tek başına ulusal boyutta tartışmalar yaratan ve adı evrim karşıtı hareketlerle özdeşleşen bir aktivist olarak tanınıyordu.
Clarence Darrow
Yazar H.G. Wells’e evrim davasını sunması için teklif götürüldü ancak yazar, teklifi geri çevirdi. Meşhur Leopold ve Loeb cinayet davasında savunma makamının avukatlığını üstlenen ünlü avukat Clarence Darrow , Scopes Davası’nı, Scopes’u savunması için kendisini öneren gazeteci H.L Mencken aracılığıyla öğrendi. Darrow, emekliliğe hazırlandığı gerekçesiyle teklifi geri çevirdi ancak ACLU’nun önde gelen üyelerinden Bryan’ın davayla bağlantılı olduğu haberi, ünlü avukatın fikrini değiştirmesine sebep oldu.
Darrow ve Bryan, İncil’e harfiyen bağlılıkları, evrime kafa tutmaları ayrıca bu konulardaki tartışmalarda yer almaları ile bu alanda tanınmış isimlerdi. Darrow'un bu işe dahil olma amacı, aşırı tutucu Hıristiyan düşünce yapısını çürütmek ve İncil'in sığ, yobaz yorumlanması konusunda farkındalığı artırmaktı. Darrow kariyerinde ilk kez ücretsiz adli yardımda bulunmayı teklif etmişti.
Bryan ve Darrow basın yoluyla birbirlerine saldırarak davanın gidişatını belirlediler. Bu atışma sonucunda davanın kontrolünü kaybetmekten endişe eden ACLU, Darrow’u davadan çekmeye uğraşsa da bir sonuca varamadı.
William Jennings Bryan’ın Kasabaya Gelişi
Büyük jüri 9 Mayıs 1925'te toplandı. Hazırlık sürecinde Scopes, aleyhinde tanıklık etmek üzere öğrenci toplayarak onları dava için hazırladı. Tanıklık edecek yedi öğrenciden ifade vermeye çağırılan üç tanesinin, evrimle ilgili sadece üstünkörü bir bilgisi vardı. Davanın tarihi ileri bir tarihe, 10 Temmuz’a atıldı.
Bryan duruşmadan üç gün önce Dayton’da trenden inerken, halkın yarısının onu karşılamaya geldiğini gördü. Amacının yalnızca evrim karşıtı yasayı savunmak değil, aynı zamanda davayı kullanarak evrim teorisini tamamen çürütmek olduğunu dile getiren iki konuşma yaparken kendisini çekmek isteyen kalabalığa poz da verdi. Bu sırada, duruşmadan bir gün önce Dayton’a gelen Darrow, küçük bir törenle karşılanmıştı.
Scopes Monkey Duruşması Başlıyor
Duruşmadan iki saat önce insanların adliyeye akın edip mahkeme salonunu ve dahası koridorları bile doldurmasıyla duruşma günü başlamış oldu. Bryan mahkeme salonuna girdiğinde ve Darrow’la el sıkıştığında salonda büyük bir alkış koptu.
Duruşma, ironik bir şekilde, uzun dualarla başladı. Duruşmanın ilk günü, büyük jürinin yeniden bir araya gelmesi ve Scopes’un duruşmada ve jüri seçiminde yer alan öğrencilerinin ifadelerinin yeniden okunmasıyla geçti.
Adliyenin dışında mangal partileri, bağışlar ve oyunlarla süren karnaval havası, Bryan ve Darrow’un basın yüzünden iyice büyüyen tartışması sebebiyle duruşmanın hafta sonuna ertelenmesiyle son buldu.
Clarence Darrow'un Konuşması
Mahkeme salonunun ağzına kadar dolu olduğu pazartesi günü, savunma makamının evrimin bilimsel geçerliliğini kanıtlamaya çalışması, iddia makamının ise emsal niteliği taşıyan olayları gerekçe göstererek Butler Yasası’nın Tennessee vatandaşları için bir eğitim standardı olarak ele alınması gerektiğini savunmasıyla başladı.
Darrow’un stratejisi, savunma makamının kapanış konuşmasından vazgeçmesini ve Bryan’ın ince eleyip sık dokuyarak hazırladığı kapanış konuşmasını yapmasını engellemek için agresif bir tutum sergilemek üzerineydi.
Darrow’un yaptığı bu savunma, kariyerinde yaptığı en tutkulu konuşmalardan biri olarak kabul ediliyor. Darrow’un ana argümanı, Butler Yasası belirli bir dini görüşü desteklediği için anayasaya aykırı olduğu yönündeydi ve konuşması iki saatten fazla sürdü.
Clarence Darrow'un Planı
Asıl dava, çarşamba günü açılış konuşmalarıyla başladı. Scopes’un evrim konusunu öğrettiğini kabul etmesi ve zoolog Maynard M. Metcalf’ın evrim bilimi hakkında verdiği uzman görüşleri sonucunda Scopes’un duruşmada kürsüye çıkmayacağı neredeyse kesinleşmiş oldu.
Duruşmanın ilerleyen günleri, savcıların uzman tanık kullanmanın geçerliliğini tartışmasıyla geçti. Bu da Bryan’a, bu konuda uzun bir konuşma yapma fırsatı sağladı. Bryan’ın konuşmasına, kendi hazırladığı konuşmayla karşılık veren savunma avukatı Dudley Field Malone alkış yağmuruna tutuldu.
Ertesi gün hakim, kürsüdeki her uzmanın çapraz sorguya alınabileceğine karar verdi. O gece Darrow, Bryan’nın İncil konusunda uzman tanık olarak kürsüye çıkarılması için hazırlanmaya başladı.
William Jennings Bryan Kürsüde
Bryan’ın kürsüye çıkarılması, mahkeme salonunda şok etkisi yarattı. Darrow, Bryan’ı, İncil’i tam anlamıyla yorumlamadığı ve bunun da daha önce yaptığı kapsamlı dini konuşmalarıyla ters düştüğü konusunda sorguladı. Ayrıca İncil’de bilimle ilgili hiçbir cevap olmadığı için bilim hakkında da çok bilgisi olmadığını iddia ederek Bryan’ı iyice köşeye sıkıştırdı.
Hakim, Bryan'ın ifadesinin kayıtlardan silinmesine karar verdiğinde Darrow, zaman kazanmak için müvekkilinin suçlu bulunmasını önerdi. Bu da Bryan’ın kapanış konuşmasını yapmasını engelledi. Jürinin Scopes'u suçlu ilan etmesi dokuz dakika sürdü. Scopes, 100 dolar para cezasına çarptırıldı.
Scopes Davası’ndan Sonra
Duruşmadan sonra Bryan yapamadığı kapanış konuşmasını daha sonra mitinglerinde kullanmak için hazırlamaya başladı ancak ertesi Pazar Dayton'da uykusunda öldüğü için bu konuşmayı hiç kullanamadı.
Scopes'a yeni bir öğretmenlik sözleşmesi teklif edildi ancak o, Dayton'dan ayrılıp Chicago Üniversitesi’nde jeoloji okumayı seçti. Sonrasında petrol mühendisi oldu.
Akıllı Tasarım
Her iki tarafın destekçileri de davadan sonra zafer ilan etmiş olsa da Butler Yasası onaylandı ve evrim karşıtı hareket devam etti.
Mississippi aylar sonra benzer bir yasayı kabul etti ve 1925'te Teksas evrim teorisinin lise ders kitaplarında kullanılmasını yasakladı. Yirmi iki ülke de benzer çabalar sarf etti ancak başarısız oldu.
Bilim ve evrim eğitimi hakkındaki tartışmalar 21. yüzyıla kadar sürdü. 2005 yılında, Kitzmiller v. Pennsylvania’daki okulların müfredatında evrim teorisi yerine “akıllı tasarım”a yer verilmesinin anayasaya uygunluğuyla ilgili olan 2005 yılında görülen Kitzmiller Dover Okul Bölgesi’ne Karşı olarak bilinen davada mahkeme, günümüzde sözde bilim olarak görülen akıllı tasarım’ın eğitime uygun meşru bir konu olmadığı yönünde karar verdi.
Çeviren: Bengisu Gülüm Sert
Editör: Begüm Gür